Onkruid

Wat is onkruid?

Naast groenten zijn onkruiden de meest voorkomende planten in de moestuin. Maar het is geen eigenschap van een plant, om een onkruid te zijn. Het is ons vooroordeel als tuinier dat een plant tot onkruid bestempelt.
Wij bestempelen sommige moestuinplanten tot ongewenst. Deze minder populaire planten noemen wij daarom gemakshalve “onkruid”.
In andere situaties kan onkruid wel degelijk een plaats in de tuin verdienen. Bijvoorbeeld omdat het eetbaar is, of om te gebruiken als bodembedekker. Maar ook omdat het mooi bloeit of nuttig is voor het dierenleven. En sommige soorten brengen uitgespoelde voeding via diepe wortels weer naar de oppervlakte. Van oudsher schrijft men ook aan veel onkruid een geneeskrachtige werking toe.
Kortom, redenen genoeg om ook onkruid te waarderen.
Hieronder een toelichting:

Lees verder onder de foto.

Schoffel (© Nico Stroes).
Schoffel (Foto © Nico Stroes).

 

Top

 

Zaadonkruid en wortelonkruid

We maken onderscheid tussen zaad- en wortelonkruid.

  • Zaadonkruid verspreidt zich door de lucht via het zaad. Verreweg het meeste onkruid is zaadonkruid en dat is vrij makkelijk te verwijderen met de schoffel. Maar als het kans krijgt in bloei te komen dan is het meteen een probleem voor alle buren. Lichter dan een veertje verspreiden de zaadjes zich over het hele tuincomplex. Zaadonkruid moeten alle leden onder de duim houden, zowel in eigen tuin als in de goede doelen tuin. Als één lid verzaakt, dan krijgen alle leden overlast.
  • Wortelonkruid verspreidt zich door de bodem via wortels. Die wortels kunnen al in de grond zitten of uitgroeien vanuit de haag en heg langs de moestuin. Wortelonkruid is lastiger te verwijderen en vraagt meer werk en inspanning. Het vergt het totaal weghalen van alle wortels.

Lees verder onder de foto.

Onkruid weghalen is zwaar werk (© Nico Stroes).
Onkruid weghalen kan zwaar werk zijn (Foto © Nico Stroes).

 

Top

 

Onkruid in de moestuin voorkómen

Onkruid komt in de moestuin voor omdat wij daarom “vragen”. Kale grond is in de natuur als een open wond van de bodem. De natuur repareert daarom die wond snel met een pleister van plantengroei. Op grond die wij kaal houden, heeft onkruid vrij spel. Het is daarom het best om zulke onbegroeide of braakliggende grond te vermijden:

  • ’s Winters
    • Zaai bijvoorbeeld voor de winter een gewas als winterrogge of winterpostelein. Winterpostelein kan ook men als eetbaar gewas oogsten, maar winterrogge vraagt meer werk.
    • Het alternatief is om te mulchen: bedek de grond met een flinke laag stro, blad of compost. Het best is dan om in het najaar een pak herfstbladeren over de tuin aan te brengen. Dit zorgt ervoor dat ongewenste planten geen kans krijgen – dit geldt natuurlijk niet voor wortelonkruid waarvan de wortels al in de grond zitten. Het verteren van de bladeren compenseert voor een klein deel ook weer de voeding die door de oogst is afgevoerd. Ook helpt het om het organische stof gehalte van de bodem te herstellen.

    Voor de goede-doelen-tuin kiest het bestuur er voor om de grond in de winter braak te laten liggen. Het gevolg daarvan is dat in de vroege lente die tuin groen ziet van de ongewenste planten. Wij hebben er daarom een aardige taak aan om in het voorjaar steeds weer het onkruid te verwijderen.

  • ’s Zomers
    • Kies planten die snel de bodem bedekken;
    • Ga voor een hoge dichtheid van planten zodat de zaak snel dichtgroeit;
    • Vermijd onnodige bewerking van de bodem;
    • Bij groenten waar onkruid veel speelruimte heeft, kun je andere planten inzaaien als bodembedekking, bijvoorbeeld witte klaver onder prei.
    • Leg een mulchlaag van ongeveer een centimeter tussen de planten.

 

Top

 

Onkruid in de moestuin bestrijden

Op de biologische moestuin werken wij niet met chemische bestrijdingsmiddelen. Officieel heten dat “gewasbeschermingsmiddelen” en dat klinkt nogal onschuldig. Maar de resten van zulke middelen spoelen uit in het grondwater. En omdat wij in een grondwaterbeschermingsgebied moestuinieren . . .
In de praktijk halen wij alle ongewenste planten daarom weg met de hand:

  • Schoffelen werkt het snelst. Maar schoffelen is ook problematisch want zo blijft kale omgewoelde aarde gehandhaafd. En dat is nu juist de ideale kiemplaats voor veel onkruid. Wel doodt het schoffelen makkelijk het zaadonkruid en de kiemplanten die er al staan.
  • Voor wortelonkruid is schoffelen geen oplossing. In het ergste geval moet u spitten en wortels weg halen. Bij het verwijderen blijft altijd wel wat van die wortels achter waaruit dan weer een nieuwe plant kan ontstaan. Wortelonkruid is daarom lastig te bestrijden, elk restant daarvan dat eventueel achterblijft in de bodem, groeit weer uit.
  • Weinig mensen doen het maar u kunt er ook voor kiezen onkruid te oogsten. Veel soorten zoals zevenblad, brandnetels, akkerkers, veldkers, pinksterbloem, herderstasje en vogelmuur zijn eetbaar én smakelijk. De laatste vijf smaken wat naar tuinkers en kunnen daarom in de salade. Jonge blaadjes van zevenbad kunnen ook in de salade, ouder blad kunt u als spinazie bereiden. En alleen échte bikkels kunnen brandnetels rauw eten.

Het is belangrijk om de tuin in elk geval vrij te hebben van ongewenste planten:

  1. in de tweede helft van mei, en
  2. vlak voordat u op vakantie gaat,
  3. en natuurlijk voordat u gaat zaaien of poten.

Als dat niet lukt, dan is het daarna een zware klus om het nog bij te houden.

Lees verder onder de foto.

Het wil wel eens een beetje uit de hand lopen met dat onkruid (© Nico Stroes).
Het wil wel eens een beetje uit de hand lopen met die minder gewenste planten (Foto © Nico Stroes).

 

Top


Enkele soorten onkruid

Enkele makkelijk te herkennen en veel voorkomende ongewenste soorten in onze moestuin zijn:

Maar heeft u ander onkruid waarvan u wilt weten wat het is, probeer dan bijvoorbeeld:

Of, als u er mee om kunt gaan, gebruik dan de Heukels’ Flora van Nederland. Dáár staat echt álles in maar enige botanische basiskennis is dan wel vereist.

Top

 

Akkerdistel

De Akkerdistel (Cirsium arvense) met zijn mooie paarse bloemen is een meerjarig wortelonkruid. Hij heeft een hardnekkig wortelstelsel van diepe, ondergrondse sterk vertakte wortels. De uiteinden daarvan zorgen voor nieuwe uitlopers van de plant. Bij het verwijderen blijft altijd wel wat van die wortels achter waaruit dan weer een nieuwe plant kan ontstaan. De plant is daarom lastig te bestrijden.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s: door Klaas Dijkstra op Wilde planten.nl, CC BY-NC-SA 3.0 NL

 

Top

 

Herderstasje

Herderstasje (Capsella bursa-pastoris)  is een algemeen bekend en algemeen voorkomend plantje. Schoffelt u de rozetten van de plantjes weg dan zijn ze snel weer weer terug. Dus wees op tijd en verwijder deze plantjes voordat ze in bloei geraken en vruchtjes, de wat driehoekige hauwtjes vormen.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s 1 & 2: door AnRo0002 op Wilde planten.nl, CC0
# 3: door Luis nunes alberto op Wilde planten.nl, CC BY-SA 3.0

 

Top

 

Kleine veldkers

Kleine veldkers (Cardamine hirsuta) is een klein plantje dat overal voorkomt. Het lijkt oppervlakkig gezien wel op het herderstasje maar de vruchtjes zijn typische hauwtjes van de kruisbloemigen. Het bloeit vrijwel het hele jaar door, dus het blijft zich ook maar vrolijk verspreiden. Het zaad komt eenvoudig weer aanwaaien dus u raakt er niet van af. Daarmee is regelmatig wieden de enige oplossing.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s 1 & 2: door Klaas Dijkstra op Wilde planten.nl, CC BY-NC-SA 3.0 NL
# 3 door sarefo – Eigen werk, CC BY-SA 3.0, Link

 

Top

 

Knopkruid

Knopkruid (Galinsoga sp.) bestaat eigenlijk uit twee soorten die  op elkaar lijken: Kaal (G. parviflora) en Harig knopkruid (G. quadriradiata). Men ziet het als een vervelend onkruid. Maar u kunt knopkruid ook eten, het zou smakelijk zijn. U kunt salade maken van het blad en de zachte steeltjes, maar u kunt het ook kort koken als spinazie.
Knopkruid is makkelijk te verwijderen door schoffelen of uittrekken, maar het zaait zich ook weer enthousiast uit. U kunt het dus ook laten staan om op te eten.

Lees verder onder de foto’s.

Foto 1: door AnRo0002 op Wilde planten.nl, CC0
# 2: door Rasbak op Wilde planten.nl, CC BY-SA 3.0
# 3: door Stefan.lefnaer op Wilde planten.nl, CC BY-SA 4.0

 

Top

 

Kruipende boterbloem

Kruipende boterbloem (Ranunculus repens) met zijn mooie gele bloemen kan aardig woekeren in de moestuin. De plant verspreidt zich met zaad maar vooral door uitlopers die even verderop weer uitgroeien. Het groeit in rozetten en maakt een penwortel, maar kunt u ook gemakkelijk weghalen.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s 1 & 2: door Klaas Dijkstra op Wilde planten.nl, CC BY-NC-SA 3.0 NL
# 3: door Frank Vincentz op Wilde planten.nl, CC BY-SA 3.0

 

Top

 

Kweek

Kweek(gras) (Elytrigia repens)  is een wortelonkruid met lange taaie witte wortels die u volledig moet verwijderen. Er blijft altijd wel wat van die wortelstok achter waaruit dan weer een nieuwe plant kan ontstaan. Het daarom lastig te bestrijden en rooien met de hand en zeven van de grond is het beste middel. Als u spit of freest dan hakt u de wortels in stukjes. Daardoor kan elk wortelstukje op zich weer uitgroeien tot een nieuwe plant.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s 1 & 2: door Rasbak op Wilde planten.nl, CC BY-SA 3.0
# 3: door James Lindsey at Ecology of Commanster op Wikipedia, CC BY-SA 3.0

 

Top

 

Paardenbloem

Paardenbloem (Taraxacum officinale) is een zaadonkruid mét diepe wortelaar met penwortel, het is daarmee double trouble. Het wegsteken van de penwortel is daarom de oplossing.
Maar paardenbloemen zijn ook eetbaar en het jonge blad smaakt naar andijvie. De bloemen zijn mooi in de salade en u kunt er ook gelei van maken.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s: door Klaas Dijkstra op Wilde planten.nl, CC BY-NC-SA 3.0 NL

 

Top

 

Ridderzuring

Ridderzuring (Rumex obtusifolius) met zijn stevige, zeer lange, taaie en sterk vertakte penwortel is daarmee een hardnekkig wortelonkruid. Soms lastig, want die wortels kunnen wel tot 1 meter diep gaan. Steek de zuring uit voordat hij gaat bloeien en zaad gaat vormen.

Lees verder onder de foto’s.

Foto’s: door Rasbak – Eigen werk via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

 

Top

 

Straatgras

Straatgras (Poa annua) is een zaadonkruid. Dit gras maakt juist oppervlakkige wortels en die kunt u daarom makkelijk met de hand verwijderen. Maar toch is het lastig te bestrijden omdat het zich razendsnel verspreid want het is overal in de omgeving aanwezig.
Bestrijding: Voorkom zaadzetting, dus in de kiem smoren door meteen uittrekken of te schoffelen en meteen uit te rapen.

Lees verder onder de foto’s.

Foto 1: door James Lindsey at Ecology of Commanster op Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0,
# 2: door Rasbac (Eigen werk) op Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
# 3: door Roepers op Wikipedia via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

 

Top

 

Zevenblad

Zevenblad (Aegopodium podagraria) is een zeer hardnekkige woekeraar en lastig te bestrijden wortelonkruid. Aan de kant van het Beleefbos staat het op plekken tegen het hek van de moestuin aan. Bestrijden door het volledig uitgraven van het wortelstelsel. Er blijft altijd wel wat van die wortels achter waaruit dan weer een nieuwe plant kan ontstaan. Het daarom lastig te bestrijden en rooien met de hand en zeven van de grond is het beste middel. Als u spit of freest dan hakt u de wortels in stukjes. Daardoor kan elk wortelstukje op zich weer uitgroeien tot een nieuwe plant.

Foto’s: door Klaas Dijkstra op Wilde planten.nl, CC BY-NC-SA 3.0 NL

Top

Vragen of opmerkingen over deze pagina?
Neem dan contact met ons op.


De vereniging draagt het biologische gedachtengoed uit en teelt voor goede doelen.